ÝÞÝTME NEDÝR:
Atmosferde oluþan ses dalgalarýnýn kulaðýmýz tarafýndan toplanmasýndan, beyindeki merkezlerde karakter ve anlam olarak algýlanmasýna kadar olan süreç iþitme olarak adlandýrýlýr.
SES NEDÝR:
Ses enerjisi bir titreþimdir. Maddeden oluþan bir ortamda yayýlan mekanik bir titreþim dalgasýdýr. Bir klinisyene göre ise ses, iþitme duyusunun uyaranýdýr.
SES FREKANSI NEDÝR:
Bir saniyede oluþan titreþimlerin sayýsýna ses frekansý denir. Ses frekans birimi Hertz (Hz)'dir. Frekansý arttýkça ses tizleþir (incelir). Düþük frekanslý sesler pes (kalýn) sesleri oluþturur. Ýnsan kulaðý 16 ile 20000 Hz arasýndaki sesleri iþitebilir. Saniyede titreþimi 16'dan az olan seslere subsonik, 20000 üzerinde olanlara ise ultrasonik sesler denir.
SESÝN ÞÝDDETÝ NEDÝR:
Sesin kulak tarafýndan duyulan yüksekliðine sesin þiddeti denir. Þiddet birimi desibel'dir (dB). Desibel insan kulaðýnýn iþitebildiði en küçük ses þiddetidir.
Fýsýltý sesi 30 dB
Konuþma sesi 40-60 dB
Baðýrma sesi 80-90 dB
Uçaðýn kalkýþý 120-140 dB
Tüfek patlamasý (yakýn Mesafe) 130 dB
ODYOMETRÝK MUAYENE NEDÝR:
Ýþitmenin ölçülmesi ve iþitme fonksiyonlarýnýn deðerlendirilmesine odyometrik muayene denir. Bu ölçümlerde kullanýlan cihazlara odyometre denir.
Ýþitme iki þekilde gerçekleþir;
1- Hava yolu ile (air conduction)
2- Kemik yolu ile (bone conduction)
Normal iþiten bir kulakta hava yolu ile iþitme kemik yolu ile iþitmeden iki kat daha fazladýr.
ÝÞÝTME KAYIPLARI KAÇ ÇEÞÝTTÝR:
Ýþitme kayýplarý üçe ayrýlýr:
1- Ýletim tipi iþitme kayýplarý: Sesin iç kulaða kadar olan iletiminde bir patoloji (bozukluk) mevcuttur. Bu dýþ ve orta kulaktaki bir lezyona baðlý olabilir.
2- Sensorianeural tip iþitme kaybý: Ýç kulak veya 8. sinir (iþitme ve denge siniri) iletimindeki herhangibir bozukluða baðlý iþitme kayýplarýdýr.
3- Mikst tip iþitme kaybý: Hem iletim hemde sensorianeural olan iþitme kayýplarýdýr.
ÝÞÝTME KAYBI DERECELERÝ NELERDÝR:
0-20 dB iþitme kaybý, Çok hafif iþitme kaybý
20-40 dB iþitme kaybý, Hafif iþitme kaybý
40-60 dB iþitme kaybý, Orta derecede iþitme kaybý
60-80 dB iþitme kaybý, Belirgin iþitme kaybý
80-100 dB iþitme kaybý, Ýleri derece iþitme kaybý
100 dB ve üzeri Total'a yakýn iþitme kaybý
ODYOMETRÝK ÝNCELEME YÖNTEMLERÝ NELERDÝR:
1- Tonal Odyometri:
A- Tonal Eþik Odyometri: Saf ton sesler vererek iþitme eþiðini saptayan subjektif bir yöntemdir.
B- Eþik Üstü (Supraliminer) Odyometri: Minimal eþitme eþiði ile maksimal iþitme eþiði arasýnda kalan iþitme alanýndaki iþitme bozukluklarýný araþtýrýr.
2- Vokal Odyometri (konuþma odyomtrisi): Ýnsan sesini ses uyaraný olarak kullanarak odyometrik deðerlendirme yapmaya konuþma odyometrisi denir.
3- Objektif Odyometri:
- Empedans odyometri
- Elektroensefalografik odyometri (ERA)
- Elektrokokleagrafi (ECochG)
- Beyin sapý uyarýlmýþ cevap odyometrisi (BERA)
4- Çocuk Odyometrisi (Ýnfantil odyometri):
RECRUÝTMENT NEDÝR:
Ses yüksekliklerine karþý kiþinin tahammülsüzlüðü (toleranssýzlýðý) demektir.
RECRUÝTMENT HANGÝ ÝÞÝTME KAYIPLARINDA MEVCUTTUR:
Koklear iþitme kayýplarýnda iþitme alaný daralýr ve recruitment (yüksek sese tahammülsüzlük) vardýr.
ÝÞÝTME DUYUSU BEBEKTE NE ZAMAN BAÞLAR:
Doðumdan önce anne karnýna iken iþitme organý fonksiyon görmeye baþlar.
EMPEDANS ODYOMETRÝ NEDÝR:
Orta kulak, koklea, 8. Sinir (N. Statoacusticus), 7. Sinir (N. Facialis) ve beyin sapý iþitme yollarý hakkýnda bilgi veren, hastanýn koopere olmasý ön þartý gerektirmediði içinde bebek ve çocuklarda kolayca fonksiyonlarý gösterebilen objektif bir odyometri yöntemidir.
TÝMPANOMETRÝ NEDÝR:
Orta kulak esnekliðinin (compliance) dýþ kulak yolundaki basýnç deðiþikliðine baðlý olarak ölçülmesidir.
AKUSTÝK EMPEDANSMETER ÝLE NELER ÖLÇÜLÜR:
Orta kulak basýncý
Orta kulak esnekliði
Dýþ kulak yolundaki hava basýncý deðiþiklikleri
Akustik refleksin olup olmadýðý
Akustik refleks eþikleri
Akustik refleks adaptasyonlarý
Östaki borusunun fonksiyonu
Tensor timpani ve stapes kaslarýnýn ayrý ayrý kasýlmalarý
Orta kulak hava basýncý deðiþimlerinin sesin iletimindeki etkileri ölçülür.
AKUSTÝK REFLEKS NEDÝR:
Orta kulaktaki stapes kasýnýn akustik uyaranlara verdiði yanýttýr. Akustik refleks hangi kulak uyarýlýrsa uyarýlsýn her iki kulaktada alýnýr.
ÝPSÝLATERAL VE KONTRLTERAL REFLEKS NEDÝR:
Bir kulaða hem uyaraný verip hem de o kulakta refleksin ölçülmesine ipsilateral refleks, bir kulaða uyaraný verip karþý kulakta refleksin ölçülmesine kontrlateral refleks denir.
TÝMPANOMETRÝNÝN KLÝNÝK ÖNEMÝ NEDÝR:
Bize ortakulak sisteminin deðiþkenliðini gösterir. Örneðin; orta kulakta sývý varlýðýný (SOM), kemikçik zincirinde kopukluk veya fiksasyonu, östaki tüpü disfonksiyonunu ve otitis media gibi.
AKUSTÝK REFLEKS NE ZAMAN ALINAMAZ:
Ölçülen kulakta orta kulak patolojisi
7. Sinir (N.facialis) patolojisi
Orta derecede iletim iþitme kaybý
Ýleri derecede koklear iþitme kaybý
8. Sinir (N. Statoacusticus) patolojisi
Beyin sapý akustik refleks yollarýnda bozukluk
Bir kiþide normal timpanogram, normal empedans ölçümleri, bilateral akustik refleksin varlýðý NORMAL ÝÞÝTMEyi gösterir
Orta kulak basýncý normal olmasýna raðmen akustik refleksin olmamasý ÝÞÝTME KAYBINI düþündürür.
Akustik refleksin pratikte en çok yararlanýldýðý alan bebeklerdir. Sýfýr yaþýndaki bir bebekte normal timpanogram ve normal orta kulak basýncý olmasýna raðmen akustik refleks yoksa bu çocukta ÝÞÝTME SORUNU vardýr. Bu testler bebeklerin erken yaþlarda iþitme kaybýnýn tesbiti yönünden çok önemlidir.
ÇOCUKLARDA ÝÞÝTME CÝHAZI ENDÝKASYONLARI NELERDÝR:
Ýþitme kaybý tesbit edilen çocuklarda, ilaç veya cerrahi yolla tedavi mümkün olmazsa duyma þansýnýn çocuklara derhal verilmesi gerekir.
Normal iþitme eþiði 0-20 dB kabul edilmiþtir. Çocukta 20 dB üzerinde iþitme kaybý varsa çocuðun konuþma, anlama ve öðrenme yeteneði olumsuz yönde etkilenecektir. Bu durumda iþitme kaybý 21 dB'i aþan çocuklar için iþitme cihazý endikasyonu baþlamýþtýr.
Yapýlan birçok araþtýrma uzun süre orta kulak sorunu olan çocuklarda hafif derecede olan iþitme kayýplarýnýn, çocuklarýn entelektüel geliþimini etkilediðini göstermiþtir. Çocuklarda normal geliþimsel IQ = 104,5 iken, bu tür hafif iþitme kaybý olan çocuklarda IQ = 92,4 bulunmuþtur. Ayrýca hafif derecede iþitme kaybý olan çocuklarda artikulasyon (telaffuz) kusuru gözlenmiþtir. Böyle bir durumda bile iþitme cihazý kullanmanýn gerekliliði tartýþýlmazdýr.
ÇOCUKLAR KONUÞMAYI ÖÐRENMEYE NE ZAMAN BAÞLARLAR:
Çocuklar konuþmayý öðrenmeye hayatýn ilk aylarýnda baþlar. Konuþmanýn temel taþlarýný oluþturan Babbling ve Lalling adý verilen evreleri geçirebilmeleri için normal bir iþitmeye sahip olma koþulu vardýr. Bu nedenledir'ki mümkün olan en kýsa zamanda çocuða amplifikasyon (cihazla iþitmeyi normale getirme) gereklidir.
ÇOCUKLAR HANGÝ YAÞTA KONUÞMA GELÝÞÝMÝNÝ TAMAMLAR?:
Bu yaþ; 3,5-4 yaþtýr. Üçbuçuk - dört yaþýna kadar çocuk duymazsa bu yaþtan sonra eðitimin baþarý þansý düþmektedir. Bu yaþa kadar konuþma ile ilgili sensör, psikomotor, entelektüel geliþimin tamamlanmasý gerekmektedir.
Halk arasýnda hatta bir çok hekimler arasýnda iþitme cihazýnýn 6-7 yaþýndan sonra kullanýlmasý gibi yanlýþ yönlendirmelere sýk rastlanmaktadýr. Bu son derece hatalý bir uygulama, hatalý bir yönlendirmedir.
HER ÝÞÝTME KAYBINA HER TÜRLÜ ÝÞÝTME CÝHAZI UYGUNMUDUR?:
Hayýr, iþitme cihazý seçilirken önce hastanýn iþitme eþiði saptanýr. Her iþitme cihazýnýn ses kazancý deðiþiktir. Ýþitme kaybýnýn derecesine göre hangi iþitme cihazýnýn uygun olduðu bazý testlerden sonra saptanýr. Bilgisayarla kontrolü yapýlýr. Uygun olarak seçilmeyen bir iþitme cihazý mevcut olan iþitmeyi de kýsa sürede yok edecektir. Bu nedenle cihaz seçimi ve adaptasyonu ehliyetli ellerde yapýlmalýdýr. Örnek verirsek; görme kusuru olan bir hastaya uygun gözlük vermezseniz hastanýn görmesini daha da bozarsýnýz. Ýþitme cihazlarý da bu prensip içinde seçilmelidir.
ÝÞÝTME KAYBI OLAN ÇOCUKLAR ZAMANINDA FARKEDÝLÝP GEREKLÝ ÖNLEM ALINMAZSA NE OLUR?:
Örneðin Ortalama 70 dB iþitme kaybý olan ve týbbi ve cerrahi tedavisi mümkün olmayan çocuk, 3,5-4 yaþýna amplifiye edilirse (iþitme cihazý uygulanýrsa) normal bir insan olarak hayatýný sürdürür. Ayný çocuk amplifiye edilmezse hayatýný saðýr-dilsiz olarak sürdürecektir.
NORMAL ÝÞÝTMESÝ OLAN ÇOCUKLARDA SES UYARANINA KARÞI OLUÞAN REFLEKSLER NELERDÝR
A-ELEMENTER REFLEKSLER
a-(APR) Auropalpepral Refleks: Bebeklerde seslere karþý gözlerin kapanmasý
b-Moro Refleksi: Seslere karþý sýçrama tarzýnda reaksiyon
c-Solunumun durmasý veya inspiriumun derinleþmesi
B-YÖNELME REAKSÝYONU:
Baþý sese doðru çevirme
C-UYANMA REAKSÝYONU:
Uyuyan çocuðun uyanmasý
D-TUTUM DEÐÝÞÝKLÝÐÝ REAKSÝYONU:
Ajite çocuðun sakinleþmesi veya sakin çocuðun aðlamasý
ÝÞÝTME KAYBI OLUÞMASI YÖNÜNDEN RÝSK GRUBU BEBEKLER:
Herediter iþitme kaybý öyküsü olanlar
Kýzamýkçýk gibi intrauterin enfeksiyon geçirenler
KBB anomalileri
1500 gr.dan az aðýrlýklý bebekler
Nörotoksik seviyede bilüribin artýþý
Travay sýrasýnda hipoksi oluþumu.
